Dwieście lat po narodzinach nowoczesnej nauki, dwie refleksje Hegla okazały się decydujące dla ukształtowania wieku techniki. W Nauce logiki pojawia się myśl, że w przyszłości bogactwo nie będzie więcej określane przez „dobra” lecz przez „środki”, ponieważ dobra się zużywają, podczas gdy środki są w stanie tworzyć nowe „dobra”.21
   Nam, wychowanym w świecie uprzemysłowionym, w świecie techniki, stwierdzenie owo wydaje się oczywiste, jednak w tamtych czasach wcale tak nie było. Wystarczy pomyśleć, że zaledwie czterdzieści lat wcześniej, Adam Smith, założyciel ekonomii politycznej w swoich słynnych Badaniach nad naturą i przyczynami bogactwa narodów,22 wskazał jako miernik bogactwa właśnie dobra. W przeciwieństwie do tego Hegel mówi, iż odtąd bogactwo będzie determinowane przez narzędzia, przez maszynerie, przez to co produkuje, nie zaś przez to co jest konsumowane.
   Druga decydująca uwaga Hegla jest następująca: kiedy przybywa pewnego zjawiska /fenomenu/ z punktu widzenia ilościowego, nie ma się do czynienia tylko z przyrostem w porządku ilościowym, lecz otrzymuje się również gruntowną zmianę jakościową.23 Hegel daje bardzo prosty przykład: jeżeli wyrwę sobie jeden włos, jestem kimś kto ma włosy, jeżeli wyrwę sobie dwa włosy, pozostaję nadal kimś kto ma włosy, lecz jeżeli wyrwę sobie wszystkie włosy, stanę się łysy. Czyli dostajemy zmianę jakościową przez sam prosty przyrost ilościowy pewnej czynności.
   Marks przejmuje owe twierdzenie Hegla i aplikuje je do ekonomii. Wszyscy jesteśmy zwykli uważać pieniądz jako środek do realizacji określonych celów, takich jak zaspokojenie potrzeb lub wytwarzanie dóbr. Jednakże, mówi Marks, gdy pieniądza przybywa ilościowo, w pewnym momencie staje się on warunkiem uniwersalnym umożliwiającym zaspokojenie jakiejkolwiek potrzeby i produkcję jakiegokolwiek dobra materialnego, w takiej sytuacji pieniądz nie jest już więcej środkiem, lecz głównym celem, dla osiągnięcia którego możliwa jest nawet rezygnacja z zaspokajania potrzeb i produkcji dóbr materialnych. W ten sposób pieniądz ze środka staje się celem, a to co stanowiło wcześniej cele, staje się narzędziami służącymi do jego zdobywania, mimo to że pieniądz nadal przez wszystkich błędnie uważany jest tylko za środek.24 czytaj dalej »